Over Willem de Haan

Willem de Haan stormde enkele jaren geleden - met 20 jaar de jongste afstudeerder ooit - de kunstwereld binnen met zijn afstudeerproject aan ArtEZ in Arnhem. De 5 Minute Moped Tours was een tentoonstelling van objecten en gebeurtenissen langs een bepaalde route. Wie het werk wilde zien, stapte achter op een scooter en werd in vijf minuten rondgereden langs de soms hilarische werken.

Humor speelt een grote rol in het werk van Willem de Haan, onlangs realiseerde hij een landingsbaan op de NDSM werf, eindelijk werd Amsterdam-Noord, na het verschijnen van de Noord-Zuidlijn, ontsloten door een eigen vliegveld. Parool scheef er een mooi stuk over.

Ook zijn Metrostation Eekteweg in een weiland in de buurt van Hellendoorn op meer dan 100 kilometer van het dichtstbijzijnde metrostation was een instant klassieker. Hij plaatste daar een exacte kopie van de Rotterdamse metrohalte Delfshaven tussen een paar boerderijen. Dezelfde replica plaatste hij al op meerdere plekken in Nederland. Tijdens Art Rotterdam begin dit jaar dook het realistische en ontregelende sculptuur op voor de Van Nelle Fabriek. De eerste keer voor De Haan’s metrostation dat het niet op het platteland figureerde.

Metro station Eekteweg tijdens Art Rotterdam 2019, foto: Almichael Fraay

Opvallend zijn de perfecte uitvoering en komische details van zijn ingrepen. De Haan maakt objecten, dat kunnen sculpturen zijn, maar ook foto’s of video’s die bijvoorbeeld voortvloeien uit een onderzoek. Voor hem zijn dat niet totaal verschillende dingen. Een sculptuur, of een serie foto’s kan op zichzelf staan, maar kan ook onderdeel zijn van een totaal-installatie of een evenement zoals bijvoorbeeld de brommertours. Zijn werken zijn vervreemdend, de absurdistische kant van zijn nog jonge oeuvre zorgt ongemerkt vaak voor een grote glimlach. Bij ons in ieder geval.

We vroegen Willem de Haan tussen zijn drukke projecten en ingrepen door, naar zijn werk.

Willem de Haan, Groetjes van Willem de Haan (2017)

Je had een nogal ongewoon project bedacht voor afstuderen aan de Artez? De 5 Minute Moped Tours was een tentoonstelling van objecten en gebeurtenissen langs een bepaalde route. Wie het werk wilde zien, stapte achter op een scooter en werd in vijf minuten rondgereden. Hoe kwam je er op?

Ik vind het interessant om bijzondere voorwaarden of omstandigheden te creëeren waarin een kunstwerk getoond kan worden. 5 Minute Moped Tours stelt de voorwaarde dat elk werk met een tempo van 30km/u te zien moet zijn. Dat was voor mezelf een goed kader om in gedachte te houden tijdens het maken van een serie werken. Ook bepaal je met een soortgelijke methode de manier waarop een bezoeker het werk te zien krijgt.

De bezoeker kan niet vrij om het werk heen lopen zoals in menig andere tentoonstelling. Je gaat mee achterop de brommer, of mist het afstudeerproject in zijn geheel. Halverwege afstappen was ook geen optie. Vanaf het moment dat je als bezoeker achterop de brommer stapt maak je onbewust de keuze om alle 13 werken op de tour te bekijken, ook als je na de eerste drie werken op de tour nog niet overtuigd bent.

Bij mijn afstuderen bedacht ik dit format en vulde ik het zelf in. Tegenwoordig vind ik het ook spannend om te zien hoe andere kunstenaars met zo’n specifiek tentoonstellingsformat omgaan. Afgelopen weekend opende de tentoonstelling ‘Various Exhibition Titles’ die ik als curator maakte bij MAMA in Rotterdam. Daarvoor staat nu midden in de showroom een grote tribune, gericht op de grote kozijnen met daarachter de drukke Witte de Withstraat.

Ik heb kunstenaars Natasha Taylor, Mischa Doorenweerd, Florence Jung, Marijn Ottenhof en Elias Cafmeyer uitgenodigd om ieder één specifiek uitzicht door één van deze kozijnen als uitgangspunt te nemen voor het maken van een nieuw werk. Deze werken worden met behulp van rode theatergordijnen om en om getoond, met hun eigen altijd unieke uitzicht op een deel van de Witte de Withstraat als decor.

Bezoekers verplaatsen zich van de ene naar de andere kant van de tribune en krijgen zo, indien ze lang genoeg in de showroom blijven rondhangen, alle verschillende uitzichten vanuit de showroom te zien. Wat de verschillende kunstenaars met dit format hebben gedaan had ik zelf nooit kunnen bedenken.

Willem de Haan, Beach Day (2021)

Sinds je afstuderen in 2017 heb je al heel wat bijzondere ingrepen en projecten gedaan. Kun je er een aantal noemen?

In veel van mijn projecten is suggestie een belangrijk element. De suggestie van een tunnel die onder de Rijn doorloopt, de suggestie van een vliegveld in Amsterdam Noord of de suggestie van een aanrijding tussen twee geparkeerde auto’s.

Uiteindelijk is het in dit medium natuurlijk de uitdaging om een idee zo realistisch mogelijk over te laten komen met een bescheiden installatie of handeling.

Ook humor en vervreemding spelen een belangrijke rol in je werk.
Kun je hier wat over vertellen?

Deze twee begrippen zie ik eigenlijk bijna als synoniemen van elkaar. In de mainstream comedy worden grappen voornamelijk verteld of geschreven. Verbaal (dus) wordt een vervreemdende situatie geschetst die door het publiek kan worden ingebeeld.

Het publiek raakt in verwarring, maar dan komt de punchline van de grap. Die zorgt ervoor dat je de grap ‘snapt’. Als een soort reflectiemoment kijkt het publiek terug op de het vervreemdende moment en krijgt zo door waar die verwarring vandaan kwam. En dan lachen natuurlijk, want wat ben je er toch in getrapt.

Willem de Haan, Traffic Mirror

Die momenten van verwarring of vervreemding, die aan elke grap vooraf gaan, dat zijn de momenten waar ik zelf het meest van geniet. Die probeer ik in mijn werk dan ook op een visuele manier neer te zetten. Het grote verschil met een gemiddelde grap is dus dat ik probeer de punchline achterwege te laten en daarmee het moment van vervreemding zo lang mogelijk vast te houden. Dat is het humoristische moment denk ik.

Voel je je verwant met iemand als Wim T. Schippers?

Ik denk dat Wim heel goed is in precies deze manier van vervreemden, zonder punchline. Sowieso heb ik altijd het gevoel dat ik niet alleen maar aan het pionieren ben, maar ook verder werk in een interesse voor alledaagse absurditeiten die altijd al heeft bestaan. Ik denk alleen dat de manier waarop deze interesse geuit wordt zichzelf wel continu moet blijven heruitvinden.

Daar is mijn generatie nu heel druk mee. Kijk bijvoorbeeld eens naar het werk van jonge kunstenaars als Dante van Elburg en Elias Cafmeyer. En daarna naar een oudere generatie met John Kormeling en Guillaume Bijl. Soms is het fijn om te weten dat je niet in je eentje aan een bepaald thema of methode werkt, maar er ook andere mensen bezig zijn dit naar het volgende niveau te tillen (zelfs al voordat je zelf bestond). Als een soort teamsport. Ik heb een tijdje terug trouwens nog een werk van Wim T. Schippers nagemaakt.

Kun je voor ons je atelier/studio omschrijven?
Ik huur een aantal vierkant meters in een grote loods in het oude havengebied in Rotterdam. Zoals inmiddels gebruikelijk in deze loods heb ik samen met mijn studiogenoot Maarten Bel zelf een verdieping bovenop onze vierkante meters gehuurde grond gebouwd.

De ruimte boven kan worden afgesloten voor klein-, schoon- en kantoorwerk. Beneden is altijd stoffig en vies, daar wordt ook misschien wel het meeste tijd doorgebracht. Het formaat van die benedenruimte is duidelijk te zien aan een aantal sculpturen die ik tot op heden heb gemaakt. Bijvoorbeeld ‘Metrostation Eekteweg’ paste er precies in zijn geheel in.

Willem de Haan, Metrostation Eekteweg (2018)

De rest van de loods is gevuld met meubelmakers, bandjes, tatoeëerders, fietsenmakers, etc. Als er zich een situatie voordoet waarin ik een materiaal nodig heb waar ik zelf gebruikelijk niet mee werk is er altijd wel iemand anders in de loods die er raad mee weet. Er zijn al veel op maat gemaakte metalen onderwerpen geruild voor een kratje bier.

Willem de Haan, Mountain on Suitcase II (2019)

Je hebt onlangs een vliegveld in Amsterdam Noord gerealiseerd, kun je hier wat over vertellen?

Amsterdam Noord voelde voor mij altijd als een dorpje dat per ongeluk aan Amsterdam vast zat, met het IJ ertussen om de grens te bewaken. Dat gevoel veranderde op het moment dat de Noord-Zuidlijn geopend werd. Het iconische stedelijke element, de metro, was nu ook in Noord. Een grote stap voor de infrastructuur tussen Noord en de rest van de wereld.

Hetgeen dat na die Noord-Zuidlijn nog het meest nodig leek in Noord was een eigen vliegveld. Dan zouden toeristen niet eens meer het centrum door hoeven om er te komen. Patty Morgan fasciliteerde de ruimte voor de vertrekhal, tijdens een duo tentoonstelling daar met Kamagurka. Vervolgens kreeg ik een belletje van de Stichting NDSM dat ze daar voldoende ruimte hadden voor uitbereiding van het project. Ideaal, want dat was precies wat nog nodig was voor de landingsbaan.

Willem de Haan op de landingsbaan NDSM Amsterdam Noord, foto: Jan Pieter Ekker

Hoe begin je aan een nieuw project?
Veel projecten beginnen vanuit een bepaalde locatie. Vaak is er iets vreemds gaande en dat probeer ik dan met mijn werk te complimenteren. Als een eerbetoon aan de bestaande situatie voeg ik er iets aan toe. Soms zijn dat plekken die ik nog helemaal niet ken. Zo ben ik uitgenodigd om binnenkort een tijdelijk publiek sculptuur te ontwikkelen voor een industriegebied in St. Petersburg. Een context waar ik me nu nog niet heel duidelijk iets bij voor kan stellen. Bij dit soort projecten is het locatiebezoek voorafgaand aan de productie het belangrijkste moment.

Andere projecten beginnen geheel toevallig. Zoals de digitale collage serie ‘Mountains Everywhere’ die in eerste instantie uit een photoshop foutje ontstond wat meteen al een vreemd perspectief opleverde. Zo zijn er heel veel geniale dingen die al beginnen met ontstaan vanuit een toevallige samenloop van omstandigheden. Ik denk dat het belangrijk is om scherp te blijven voor dit soort momenten en de artistieke potentie van alle dagelijkse bezigheden te blijven inzien.

De installatie Mountain on Suitcase II (2019) koffer, stenen, serie van 6 piëzo prints, in lijst

Wat zijn je plannen voor de nabije toekomst?
Volgende week organiseer ik een comedy avond in Comedy Club Haug, waarbij zowel kunstenaars en komieken optreden. Het idee daarachter is dat alle grappen fysiek in de ruimte aanwezig moeten zijn. Er worden dus geen grappen verteld, ze worden allemaal live opgevoerd, in de vorm van komische acties of situaties, maar ook als objecten met een komisch karakter.

Verder ben ik van plan komend voorjaar onderzoek te doen naar de artistieke potentie van de spits. De drukste tijd van de dag waarop iedereen in beweging lijkt te zijn. Ik vind het interessant om dit soort hedendaagse logistieke uitdagingen te vergelijken met logistieke uitdagingen van het verleden zoals de bouw van de Stone Henge. Bij beide uitdagingen komen heel veel mensen kijken.

Maar waarbij het voor de één de oplossing vormt is het voor de ander juist het probleem. Ook is er natuurlijk alweer een nieuwe serie collages onderweg, ook eentje waarbij grote mensenmassa’s een belangrijke rol spelen.

Willem de Haan, speciale editie: North American Mountains (2019)

Kun je iets vertellen over het project Mountains Everywhere en de speciale editie die je voor ons maakte?
De serie bestaat uit zes digitale collages waarop de zes verschillende continenten te zien zijn. Deze zijn herkenbaar aan de bergtoppen die op dat specifieke continent staan. Je zou het een grafische weergave van het continent kunnen noemen. De methode van collageren die ik er voor heb toegepast zorgt voor een vervreemdend visueel perspectief. Maar dat ziet iedereen ook zelf wel. Dit perspectief ontstond tijdens een poging op photoshop een gezamenlijke skyline te maken van de Pyreneeën en de Alpen. Het resultaat daarvan heb ik gelukkig nog niet gezien.

 

 

In de digitale collage Catching Big Waves (2020) worden vijf van internet afkomstige afbeeldingen gecombineerd. De collage techniek die Willem eerder al toepaste in zijn Mountains Everywhere serie zorgt ook in deze nieuwe collage voor een vervreemdend perspectief.

In de afbeelding verschijnt achter elke toch al best wel hoge golf weer een volgende, eigenlijk precies zoals dat aan de kust ook gebeurt. “Hoge golven zijn regelmatig slecht in het nieuws. De afgebeelde surfers laten echter een speelse manier zien om met dit redelijk epische natuurfenomeen om te gaan.”

 

 

Deel deze pagina