Over Carlijn Kingma

“Geld is een publieke zaak waar maar weinig mensen iets van begrijpen”, vertelt Carlijn. “We zien het als natuurkundige wetmatigheid, als een domein van bankiers en economen, maar vergeten dat het een sociaal stelsel is dat door mensen is bedacht, en dus ook door mensen kan worden veranderd.”

Het Waterwerk van het Geld hangt inmiddels groot in de Rabobank, is aanleiding voor veel gesprekken en dialoogsessies over dat geldsysteem. Vanaf 17 mei 2024 is het werk van Carlijn te zien in de tentoonstellingsruimte van Rabobank in Depot Boijmans Van Beuningen.

“In november 2016 studeerde ik af aan de Technische Universiteit Delft aan de faculteit Bouwkunde. Maar hoewel ik me erg aangetrokken voelde tot de architectenpraktijk, koos ik ervoor om op een alternatieve manier architect te zijn. Achter mijn tekentafel creëer ik werelden om de wereld om ons heen te begrijpen. Tekeningen die reflecteren op de complexe structuren van onze samenlevingen. De werken zijn altijd het resultaat van uitgebreide samenwerkingen.

De tekeningen en verhalen brengen de sociale, politieke en machtsstructuren om ons heen in kaart, leesbaar via de metaforische taal van de architectuur. De werelden worden alternatieve kaarten om door onze maatschappij te navigeren.”

Animaties te zien op: www.ftm.nl/waterwerk

De inrichting van ons geldstelsel heeft grote invloed op onze economie, de verdeling van rijkdom en de manier waarop we met elkaar samenleven. Het is daarom belangrijk om het samenspel van ons monetaire, financiële en fiscale systeem goed te begrijpen. Deze drie onderdelen van het geldsysteem dragen bij aan (on)gelijkheid, (on)duurzame ontwikkeling en (in)stabiliteit. De toekomstige inrichting van deze systemen is van groot belang voor ons allemaal. De snelle ontwikkeling van digitale technologieën biedt nieuwe mogelijkheden om het geldstelsel te herontwerpen en fundamenteel anders in te richten. Om technologie op de juiste manier in te zetten is het belangrijk op voorhand te definiëren wat het geldstelsel van de toekomst voor de samenleving zou moeten doen en hoe het zou moeten werken. Dit project beoogt het maatschappelijk debat hierover te stimuleren en kennis te vergroten over:

● de werking van de economie, en dan met name kennis over de werking van het monetair, financieel en fiscaal systeem in relatie tot de reële economie.
● systeemvraagstukken en hindernissen (bijv. ongelijke verdeling van financiële activa).
● systeemkansen en alternatieven (bijv. introductie van publiek digitaal geld, cryptocurrencies, nieuwe vormen van financiering als crowdfunding, en een basisinkomen).
● historische ontwikkeling en de (digitale) toekomst van deze drie systemen.

Speciale editie – Waterwerk van het Geld (2024)

Een van de barrières voor meer begrip van het geldsysteem is het ontbreken van een eenvoudige taal om over dit systeem te praten. Komend jaar gaan we deze drie systemen visualiseren en beschrijven aan de hand van metaforen. Bijvoorbeeld door het geldsysteem te vergelijken met een irrigatiesysteem (zoals Nobelprijswinnaar Elinor Ostrom in haar werk deed). Door geld te beschrijven als water wordt het mogelijk om te kijken waar het naartoe stroomt in de economie, wie er toegang heeft tot de bron, en waar droogtes vallen. Op deze manier ontwikkelen we een taal die meer mensen begrijpen. Die taal kan de huidige technocratische taal van economen, bankiers en fiscalisten vervangen en dat biedt handelingsperspectief voor burgers. Dit project beoogt de financiële geletterdheid in de samenleving te vergroten, en politieke betrokkenheid aan te wakkeren. Tegelijkertijd kan het dienen als inspiratiebron voor lokale initiatieven en het maken van andere keuzes.

In het verleden hebben beeldmakers altijd bijgedragen aan het publiek maken van dit onderwerp.

Oude cartografieën van het geldstelsel, zoals die van Jost Amman uit 1585 en Joseph Gandy uit 1830 tonen het bankenwezen als het resultaat van afspraken en ideologie en een bovenal als een vertrouwenskwestie. Zie bijvoorbeeld al die wapenschilden rondom de afspraken. En de balans van de bank verbeeld als een weegschaal (een balans!): het symbool voor rechtvaardigheid. ‘The Bank of England’ van Joseph Gandy nodigt ons uit onder het dak van de centrale bank van England te kijken, naar de plattegrond van het geldstelsel. Het schilderij vertelt over de oprichting van de centrale bank als lender-of-last-resort en over het geldstelsel dat altijd onderhevig is aan evolutie: creative destruction.

‘The bank of England’ by Joseph Gandy 1830

In Nederland hebben wij ook een rijke traditie van spotprenten over het geldstelsel en de financiele sector. Bijvoorbeeld de serie spotprenten over de tulpenmanie en financiele crisi, samengevat in de bundel ‘Het Tafereel der Dwaasheid’.

De cartografieën, schilderijen en spotprenten onderstrepen allemaal het publieke karakter van het geldstelsel, ze proberen de situatie inzichtelijk en invoelbaar te maken, publieke betrokkenheid te vergroten.

De hedendaagse verbeeldingen van geld en het geldstelsel lijken echter precies het tegenovergestelde te doen. De populaire representaties die we vandaag voorhanden hebben over ons geldstelsel dragen juist bij aan de ondoorzichtigheid. Van Dagobert Duck tot Harry Potters Gringots Bank, Game of Thrones en The Wolf of Wallstreet: geld figureert erin als een ingewikkelde en geheimzinnige mannenaangelegenheid.

In de collectieve verbeelding ligt de wereld van het geld verborgen achter hoge torens en dikke muren. Wanneer de term IPO (Intial Public Offering) wordt uitgelegd in de film The Wolf of Wallstreet, wordt de verteller na een halve zin onderbroken. ‘Te ingewikkeld. Te saai.’

De financiële wereld, het monetair stelsel en het bankwezen zullen voor de meesten aandoen als gesloten bolwerken. Als een natuurkundige wetmatigheid eerder dan een sociaal construct. Een domein van technici en wetenschappers, in plaats van politici en burgers. Maar toch is dat wat het is: een sociaal construct. Een verhaal met een enorme impact op allerlei aspecten van onze samenleving. Een set met afspraken, waar we over in gesprek moeten.