Opgegroeid en grootgebracht in een hechte gemeenschap is voor Cindy Moorman de spanning tussen behoren en losstaan, tussen opgaan en loslaten, tussen het Ik en het Wij, een bekend gevoel. In haar onderzoek hiernaar vertaalt zij deze spanningen naar een geheel van performances, tekeningen, foto’s en lezingen.
Moorman is opgeleid aan de Artez Arnhem en de Post Sint Joost Breda. Deze zijn te zien geweest in Museum Voorlinden in Wassenaar, Van Abbemuseum in Eindhoven, Museum voor Moderne Kunst in Arnhem en Stedelijk Bureau Amsterdam. Haar werk is opgenomen in diverse privé- en museale collecties.
Performance op Amsterdam Art Fair
In eerste instantie lijkt het werk van Cindy Moorman nogal abstract en misschien moeilijk toegankelijk. Maar als je eenmaal inzicht hebt in haar manier van denken en haar vormentaal, dan wordt er veel duidelijk.
Zo zijn er zijn 8 onderwerpen die steeds terugkomen, aangegeven met elk een eigen kleur: blauw is het Ik, rood is de Ander (of de Anderen), en geel staat bijvoorbeeld voor de Constructies. Constructies staan weer voor de afspraken die er bestaan in een gemeenschap, dat kan bijvoorbeeld de kunstwereld zijn, maar ook een galerie of zelfs een zangkoor.
We vroegen Cindy Moorman naar de achtergronden van haar werk.
Kun je iets vertellen over waar je bent opgegroeid en hoe dat van invloed was op jouw werk?
Ik ben opgegroeid op een plek waar elke bruiloft gevierd wordt in het zalencentrum, jaarlijks de koning en zijn koningin met de platte wagen worden opgehaald door de fanfare en twee bielemannen, elke jongen voetbalt en elk meisje handbalt.
Hier ligt de basis van mijn fascinatie voor de heen en weer beweging tussen wat ik het Ik en het Wij noem.
Land Art Live, Noordoostpolder
En er zijn veel overeenkomsten te vinden tussen aspecten van mijn werk en strategieën die in groepen en gemeenschappen worden toegepast. Bijvoorbeeld: de strakke scenario’s waar je je aan over moet geven als je er deel vanuit wilt maken. Zo maakte ik een performance voor Land Art Live. Midden in het geordende landschap van de Noordoostpolder zaten 64 mensen met een paarse cape aan op een tribune. De 32 zangers zongen acht minuten lang een vierstemmig akkoord te midden van de 32 aanwezigen.
Hoe vond je in jouw werk je eigen geluid?
Twee jaar geleden besloot ik al mijn schets- en aantekeningenschriften sinds de kunstacademie te herlezen. Ik was mij er destijds al van bewust dat het onderwerp van mijn onderzoek geworteld is in mijn fascinatie voor menselijke verhoudingen en sociale constructies. En dat deze thematiek als een heldere rode draad door mijn werk loopt.
Een nogal confronterende ontdekking was dat ik mezelf in de loop der jaren soms letterlijk citeer.
Voorbij de eerste schok ben ik deze uitspraken gaan verzamelen en op onderwerp gaan ordenen. Dit resulteerde in acht onderwerpen die op de één of andere manier altijd een rol spelen in mijn onderzoek: het Gegevene, het Men, het Ik, de Ander(en), de Constructies, de Objecten, het Vlak en het Wij.
Je hebt een model gemaakt waarin je werk heel mooi samenkomt, kun je daar iets meer over vertellen?
Het model verbindt deze acht onderwerpen met elkaar en maakt de onderlinge verhoudingen zichtbaar.
De onderwerpen hebben alle acht ook een eigen kleur gekregen. Vandaar dus ook de paarse capes van de zangers en deelnemers in Land Art Live; zij vertegenwoordigen het Wij.
Het gaat zelfs zo ver dat ik de acht kleuren in alle verfsoorten gelijk heb weten te trekken. Dus de kleur blauw die ik gebruik is altijd dezelfde kleur blauw. Of ik nu gouache, acryl of lakverf gebruik. Als ik de vaak uiteenlopende werken nu samen presenteer, gaan ze meteen al visueel een relatie aan.
Dapiran Art Project Space, Utrecht, Position(s) – solo (2016)
Kun je ons iets meer vertellen over hoe je begint aan een nieuw werk?
Een nieuw werk begint met verzamelen. Verzamelen van beeld, tekst, objecten en informatie over de setting waarvoor ik nieuw werk maak. De ruimte, de mensen, het scenario, het onderwerp, mijn werk, mijn fascinatie. Wat is er allemaal gegeven en hoe verhoudt zich dat tot mijn werk? De verzameling die hieruit ontstaat is de basis voor het werk.
Neem mijn werk op de Amsterdam Art Fair een paar jaar geleden. Gegeven was: de stand (de afmetingen, de plek, de plattegrond), de bezoekers (zoals de beweging van de beursbezoekers), mijn fascinatie (kijken en bekeken worden), de acht onderwerpen (in dit geval met name de verhouding tussen het Ik en de Ander). Aan de hand van een eerste verzameling besluit ik dat het me gaat om de verhouding tussen het Ik en de Ander(en): kijken en bekeken worden. Ik verzamel verder en spits mijn onderzoek hierop toe. En langzaam ontstaat het scenario voor de performance in de stand.
Artforever.nl maakte een korte documentaire waarin Cindy Moorman in haar atelier geïnterviewd wordt over de totstandkoming van haar werk voor Amsterdam Art Fair.
Performance Amsterdam Art Fair
Zie je je werk als losse werken of meer als een reeks?
Geen van beide. Ik zie het geheel van mijn werk als hét werk. Een samenspel tussen de performances, objecten en lezingen. Met elk nieuw werk groeit het geheel: het Wij van mijn werk waarin ieder individueel werk een relevante rol speelt. Zoals de hoofdstukken van een boek samen één verhaal vertellen.
De performances vormen sinds 2007 veelal de hoofdrol. Met de performances creëer ik een scène waarin het publiek net zo goed een performer is als de performer publiek en waarbij als het ware het dilemma van de menselijke posities wordt gedramatiseerd en uitgespeeld.
Maar een performance staat nooit op zichzelf. De objecten – schilderijen, tekeningen, video’s, foto’s, om er een paar te noemen – en lezingen zijn als het ware als een ‘souvenir’ die je terug van een vakantie meeneemt. Ze verwijzen naar een ervaring of idee en zijn een middel voor reflectie op de scene.
Welke plek neemt je atelier in jouw werk in?
Zelfs in mijn werkwijze speelt de heen en weer beweging tussen het Ik en de Ander een belangrijke rol. Het atelier is waar ik in stilte alleen kan werken: reflecteren, lezen, schrijven, tekenen, schilderen, maar ook de boekhouding doe. Met muren vol met beeld en tekst, tafels vol met tekeningen, verf, houtskool óf de tafels vol met boeken.
foto: Najiba Brakkee
Maar een groot deel van mijn werk vindt zich juist buiten mijn atelier plaats. Mijn performances zijn vaak grote producties die tot stand komen op locatie en in samenwerking met diverse betrokkenen. Bijvoorbeeld de vijf groepen, in totaal 110 performers voor de performance in het Stedelijk Museum Bureau Amsterdam. Voorafgaand aan de performance repeteer ik dan met hen in hun eigen verenigingsgebouw.
Stedelijk Museum Bureau Amsterdam (2013)
Wat zijn je plannen voor de komende tijd?
In mijn hoofd groeit een solotentoonstelling waarin de bezoeker als het ware in het geheel van mijn werk kan stappen. Een groot levendig geheel, waarin elk losstaand werk een relevante rol speelt. Dus als ik nu aan een individueel werk bezig ben zoom ik enerzijds met alle aandacht in op dat werk, maar observeer ik tegelijkertijd de plek van dat werk in het geheel van mijn werk.
Een balans tussen zorgvuldig geproduceerde werken en het werken aan een eigenzinnig geheel en een continu inzoomen en uitzoomen dat is wezenlijk voor mij en mijn werk. Het Mondriaan Fonds steunt het onderzoek de komende jaren, en ook zijn er serieuze plannen voor een boek. To be continued dus.
foto: Julia Gunther
Heb je thuis van collega kunstenaars?
Jazeker, werk en thuis vloeit in elkaar over, beïnvloedt elkaar continu. Ik denk even terug aan mijn bruiloft afgelopen jaar. Van de taart tot het diner, de locatie en de jurk; alles is met en door bevriende kunstenaars gemaakt. Op bovenstaande foto lopen mijn man en ik op een vlag met daarop stippen in onze lievelingskleuren geel en blauw. ‘Step into the green’ heette de ceremonie, want na het jawoord was de vlag groen, de kleuren waren gemengd.
Een huis zonder kunst zou wat mij betreft ondenkbaar zijn.
Van Cindy Moorman zijn diverse werken beschikbaar in onze webshop, zie onder. Als je belangstelling hebt voor een specifiek werk dat je hier niet aantreft, we helpen je graag verder. Mail je ons?
